1.1. Nguồn gốc ở Trung Quốc

Theo nhiều tài liệu lịch sử, Tết Trung Thu bắt nguồn từ Trung Quốc cách đây hơn 3.000 năm, thời nhà Chu. Ban đầu, đây là dịp lễ hội gắn liền với nghi thức thờ trăng và cầu mùa. Đến thời nhà Đường (thế kỷ VIII), Trung Thu trở thành một ngày lễ lớn, nơi các bậc tao nhân mặc khách tổ chức tiệc rượu, làm thơ, ngắm trăng và thưởng thức bánh nướng.

Một trong những truyền thuyết nổi tiếng gắn liền với Trung Thu là câu chuyện Hằng Nga và Hậu Nghệ. Truyền thuyết kể rằng Hậu Nghệ bắn rơi chín mặt trời để cứu nhân gian, được Ngọc Hoàng ban cho một viên thuốc trường sinh. Nhưng vì nhiều biến cố, Hằng Nga – vợ Hậu Nghệ – đã uống thuốc và bay lên cung trăng. Từ đó, hình ảnh chị Hằng và mặt trăng trở thành biểu tượng gắn liền với Tết Trung Thu.

Ngoài ra, Trung Thu ở Trung Quốc còn gắn với truyền thuyết về bánh trung thu cứu quốc thời nhà Nguyên. Người dân đã giấu mật thư trong bánh để truyền tin khởi nghĩa, mở đầu cho cuộc lật đổ sự cai trị của người Mông Cổ.

Ảnh: Trung Thu là ngày mặt trăng tròn nhất trong năm

1.2. Nguồn gốc ở Việt Nam

Ở Việt Nam, Trung Thu cũng xuất hiện từ rất sớm, gắn liền với nền văn minh lúa nước. Người Việt từ xa xưa đã có tục thờ Mặt Trăng – vị thần tượng trưng cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa. Trung Thu vì thế không chỉ là dịp vui chơi mà còn mang ý nghĩa nông nghiệp sâu sắc.

Qua quá trình giao lưu văn hóa, ngày lễ này được hòa nhập và dần trở thành Tết của trẻ em, khác biệt so với cách tổ chức ở Trung Quốc. Người Việt còn sáng tạo nên truyền thuyết chú Cuội ngồi gốc cây đa, một nhân vật quen thuộc đi cùng với chị Hằng trong trí tưởng tượng của bao thế hệ trẻ thơ.

Ảnh: trẻ em rước đèn lồng trong ngày tết Trung Thu

2.1. Biểu tượng của sự đoàn viên

Trăng rằm tháng Tám luôn tròn và sáng nhất trong năm. Trong quan niệm Á Đông, hình ảnh vầng trăng tròn tượng trưng cho sự sum vầy, hạnh phúc trọn vẹn. Chính vì vậy, Tết Trung Thu còn được gọi là Tết Đoàn Viên, là dịp để con cháu xa quê trở về đoàn tụ bên gia đình, cùng nhau bày mâm cỗ, thưởng trăng, uống trà và chia sẻ những câu chuyện thân tình.

2.2. Tết của thiếu nhi

Khác với nhiều quốc gia khác, ở Việt Nam, Tết Trung Thu được xem như ngày Tết dành riêng cho trẻ em. Vào dịp này, trẻ nhỏ háo hức rước đèn, múa lân, phá cỗ, nhận quà từ cha mẹ và người thân. Những trò chơi dân gian, những chiếc đèn ông sao, đèn kéo quân hay tò he không chỉ mang lại niềm vui mà còn góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống.

Ảnh: mâm cỗ Trung Thu truyền thống

2.3. Lễ hội nông nghiệp và tri ân thiên nhiên

Trung Thu vốn là dịp mừng mùa gặt. Người dân tổ chức cúng trăng để bày tỏ lòng biết ơn thiên nhiên đã cho mùa màng bội thu, đồng thời cầu mong mưa thuận gió hòa cho vụ mùa năm sau. Điều này thể hiện sự gắn bó chặt chẽ giữa đời sống tinh thần và sản xuất nông nghiệp của người Việt xưa.

2.4. Giá trị văn hóa và tinh thần gắn kết cộng đồng

Ngày nay, Tết Trung Thu không chỉ gói gọn trong phạm vi gia đình mà còn trở thành dịp để gắn kết cộng đồng. Các cơ quan, trường học, doanh nghiệp thường tổ chức chương trình Trung Thu cho thiếu nhi, mang đến không khí vui vẻ, ấm áp. Qua đó, Trung Thu góp phần nuôi dưỡng lòng nhân ái, tinh thần sẻ chia và gắn kết giữa người với người.

Ảnh: múa lân trong ngày Tết Trung Thu

Nếu như Trung Thu xưa gắn liền với đèn lồng giấy, bánh nướng truyền thống và tiếng trống múa lân giản dị, thì ngày nay, Tết Trung Thu đã có nhiều thay đổi. Bánh Trung Thu hiện đại đa dạng hơn về hương vị và kiểu dáng. Đèn lồng cũng được thiết kế phong phú, từ truyền thống đến hiện đại, thậm chí có cả đèn điện tử nhiều màu sắc.

Tuy nhiên, giá trị cốt lõi của ngày lễ này – đó là sự đoàn viên, niềm vui trẻ thơ và lòng biết ơn cuộc sống – vẫn luôn được giữ gìn và phát huy. Dù xã hội ngày càng hiện đại, Tết Trung Thu vẫn là một điểm hẹn văn hóa quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt.

Ảnh: gia đình quây quần bên nhau cùng ngắm trăng

Tết Trung Thu không chỉ đơn thuần là một ngày lễ hội, mà còn là dịp để mỗi người tìm về những giá trị truyền thống quý báu: sum vầy bên gia đình, sẻ chia cùng cộng đồng và mang lại niềm vui cho trẻ nhỏ. Nguồn gốc lâu đời cùng ý nghĩa nhân văn sâu sắc đã giúp Trung Thu trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam.

Trong guồng quay hối hả của cuộc sống hiện đại, có lẽ Trung Thu chính là khoảnh khắc để mỗi người tạm gác lại công việc, cùng nhau ngắm trăng rằm và tận hưởng sự ấm áp của tình thân. Đó cũng chính là lý do mà Tết Trung Thu mãi trường tồn và luôn được yêu thương qua nhiều thế hệ.